Επιμόρφωση β' Επιπέδου 2014, ΠΕ 70
Συνέχεια του μαθήματος: "Πώς σας φαίνεται, παιδιά, η Εύβοια;"
"Καλπάζοντας... στην Ανεμόεσσα Σκύρο!"
Μελέτη Περιβάλλοντος Γ' τάξη
Ο Σκυριανός, απομονωμένος πάνω σε ένα κομμάτι γης στη μέση του πελάγους, αισθανόταν αδύναμος και απροστάτευτος στις άγριες επιδρομές της φύσης και των ανθρώπων. Αποζητώντας διαρκώς τρόπους να ημερέψει το τοπίο και τη μοναξιά του, ήταν επόμενο να βρει διέξοδο στην πίστη και την προσευχή στο Θεό, περισσότερο ίσως από τους στεριανούς συνανθρώπους του.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες προέκυψε στη Σκύρο μια ιδιαίτερη θρησκευτικότητα, η οποία σε συνδυασμό με τους τοπικούς θρύλους και τα έθιμα ρυθμίζουν μέχρι τις μέρες μας τη ζωή των κατοίκων του νησιού. Η βαθιά αυτή θρησκευτικότητα των Σκυριανών, μεταφράζεται σήμερα σε μερικές εκατοντάδες εκκλησίες, εκκλησάκια και ξωκλήσια, τα οποία βρίσκονται διάσπαρτα σε όλη την έκταση του νησιού, άλλα μέσα σε φυσικές σπηλιές, άλλα στα υψώματα και τις παραλίες και άλλα δίπλα στα σπίτια των Σκυριανών.
Η θρησκευτική Σκύρος
Ως διαχρονικό θρησκευτικό σύμβολο της Σκύρου και προστάτης του νησιού θεωρείται ο Άγιος Γεώργιος, προς τιμή του οποίου έχει χτιστεί η μονή ψηλά στο κάστρο της χώρας, το 960, από των Ιωάννη Τσιμισκή και τον Νικηφόρο Φωκά.
Κατά την παράδοση το 960, όταν ο Νικηφόρος Φωκάς πραγματοποιούσε εκστρατεία στην Κρήτη για να την απελευθερώσει από τους Σαρακηνούς, είχε ως πνευματικό του στρατεύματός του τον φίλο του Όσιο Αθανάσιο. Όταν ο στόλος έπλεε κοντά στη Σκύρο, κατ’ άλλους λόγω ασθενείας και κατά άλλους λόγω τρικυμίας ο Όσιος Αθανάσιος αποβιβάστηκε στο νησί. Εκεί έμεινε ένα χρόνο προσευχόμενος διαρκώς μέσα σε μια σπηλιά κοντά στο Κάστρο.
Όταν ξαναπέρασε ο Φωκάς από τη Σκύρο, επιστρέφοντας νικητής, με τη συμβουλή του Αθανασίου αποφάσισε την ανέγερση της μονής του Αγίου Γεωργίου.
Το μοναστήρι ανακαινίστηκε το 1600 και επισκευάστηκε το 1984 από ζημιές, που είχε υποστεί από τους σεισμούς. Η μονή σήμερα δεν είναι επισκέψιμη λόγω του σεισμού που έγινε το 2001. Δε σημειώθηκαν ζημιές στα σπίτια και στις περιουσίες των κατοίκων και οι Σκυριανοί θεώρησαν ότι ο Άγιος προστάτης τους τους έσωσε από την καταστροφή.
Ο ναός είναι διακοσμημένος από πολλές σπάνιες αγιογραφίες και παλιά ξυλόγλυπτα. Από τα αφιερώματα ξεχωρίζει το μετάλλιο του πρώτου Έλληνα Ολυμπιονίκη, Σπύρου Λούη, το οποίο είχε υποσχεθεί στον Άγιο για τη βοήθειά του.
Μια άλλη παλαιά μονή, χτισμένη μάλιστα σε θέση που προϋπήρχε αρχαίος ναός, είναι του Αγίου Δημητρίου σε ένα ύψωμα της κεντρικής Σκύρου. Στην περιοχή αυτή έχουν γίνει ανασκαφές, ενώ λίγο πριν τον τελευταίο μεγάλο σεισμό είχε ολοκληρωθεί η ανακαίνιση της μονής και η συντήρηση των σπουδαίων αγιογραφιών της. Δυστυχώς ο σεισμός κατέστρεψε όλο το μέχρι τότε έργο.
Εκτός των μονών η Σκύρος σήμερα είναι διάσπαρτη από πολλά εκκλησάκια, των οποίων ο αριθμός ξεπερνά τα 300. Βέβαια όσο κι αν προσπαθήσει κάποιος να δημιουργήσει κατάλογο των ναών και των ναΐσκων της Σκύρου κινδυνεύει να παραλείψει κάποιον, αφού σε κάθε σημείο ακόμη και στα πιο απίθανα, ξεφυτρώνει κάποιο κάτασπρο εκκλησάκι με ανοιχτές τις πόρτες του στον επισκέπτη.
Η Μονή του Αγίου Γεωργίου
Άγιος Δημήτριος
Άγιος Παντελεήμονας
Οι κάτοικοι της Σκύρου, βαθιά θρησκευόμενοι και φιλόξενοι άνθρωποι, γιόρταζαν και γιορτάζουν τους αγίους στα πολλά μικρά κάτασπρα ξωκλήσια.
Η κάθε τέτοια γιορτή, το μνημόσυνο του κάθε Άγιου, τιμάται με έναν τρόπο διαφορετικό. Με κατάνυξη, με προσευχή, με τάματα αλλά και γλέντι με τραγούδια σε παραδοσιακούς σκοπούς της Σκύρου ως το πρωί. Η γιορτή ξεκινά μ’ έναν εσπερινό από το βράδυ της παραμονής και κορυφώνεται το επόμενο πρωί, ανήμερα της γιορτής.
Αφού γίνει η λειτουργία, θα βγει το κέρασμα με τους άρτους και τα κόλλυβα, ούζο, λουκούμι και φρούτο της εποχής. Τα τάματα, συνήθως σφαχτά (κατσίκια, γίδες, κ.ά), μαγειρεύονται με τον παραδοσιακό τρόπο σε μεγάλα καζάνια, που βράζουν στα ξύλα και προσφέρονται στους παρευρισκόμενους πανηγυριστές.
Τα πανηγύρια
Η θρησκευτική παράδοση
Ο Αϊ- Λιας, ο Αϊ-Νικόλας κι ο Άγιος Αρμόλαος ταξιδεύανε μια φορά μ’ ένα μικρό βαρκάκι, να ‘ρθουνε στη Σκύρο στις φαμίλιες τους. Ανάμεσα στην Κύμη και στη Σκύρο τους έπιασε μια φουρτούνα, που δεν ξέρανε τι να κάνουνε.
Λέει ο Αϊ- Λιας: « Μπονατσάρισε, Θεέ μου, να βγω έξω και δε θα ξαναμπώ σε θάλασσα! Θα χτίσω το σπίτι μου στο πιο ψηλό βουνό, να ‘μαι όσο πιο μακριά της μπορώ». Ο Άγιος Αρμόλαος λέει: «Χριστέ μου, κι εγώ δε θα ξαναμπώ σε βάρκα, όμως δεν μπορώ ν’ αποχωριστώ τη θάλασσα, γιατί την αγαπώ!». Μόνο ο Αϊ-Νικόλας δε μιλούσε, μόνο καθόταν στο τιμόνι ως να φέρει τη βάρκα έξω.
Σα βγήκανε στη στεριά ο Αϊ-Λιας πήγε πάνω στο βουνό, όπως το είχε πει κι έχτισε την εκκλησιά του μακριά από τη θάλασσα. Ο Άγιος-Αρμόλαος πήγε πέρα στο νησάκι τον Άγιο-Αρμόλαο, στα Βρουκολακονήσια, για να ‘ναι στη στεριά, μα να μη λείπει κι από τη θάλασσα. Μόνο ο Αϊ-Νικόλας εξακολουθεί να ταξιδεύει μ’ όλους τους καιρούς και να γλυτώνει τους ναύτες, που παρακαλούνε τη χάρη του, σαν άξιος καπετάνιος και θαλασσινός άγιος που ‘ναι.
Κατερίνα τ’ Νικολή ’Στάθη
Πηγή: Σκύρος, Μνημεία του λόγου του λαού, Νίκη Λ. Πέρδικα
πηγή: "Σκύρος, η Ξεχωριστή Καλλονή του Αιγαίου"