Επιμόρφωση β' Επιπέδου 2014, ΠΕ 70
Συνέχεια του μαθήματος: "Πώς σας φαίνεται, παιδιά, η Εύβοια;"
"Καλπάζοντας... στην Ανεμόεσσα Σκύρο!"
Μελέτη Περιβάλλοντος Γ' τάξη
Κέντρο της ζωής της Σκύρου είναι ο παραδοσιακός οικισμός του Κάστρου, που έχει το ίδιο όνομα με το νησί και είναι η Χώρα, η πρωτεύουσά του. Κάθε σπίτι για να κρατηθεί κοντά στο Κάστρο έπρεπε να καταλάβει ένα ελάχιστο επιφάνειας. Αν και ο πληθυσμός του νησιού ήταν αγροτικός, μέσα στον οικισμό δεν πήραν θέση οι κτηνοτρόφοι και οι γεωργοί.
Ο οικισμός περιλαμβάνει τρεις μεγάλες συνοικίες ανάλογα με το επάγγελμα και την καταγωγή των κατοίκων. Πρώτη στη σειρά, κοντά στο Κάστρο, είναι η συνοικία των αρχόντων, η Αρχοντογειτονιά. Αρχοντοπαναγιά μία από τις εκκλησίες της, μεγάλη στράτα ο κεντρικός πεζόδρομος που τη διασχίζει. Μνήμη ιερή η Αραβδόπετρα, πέτρα που ακουμπούσαν τα ραβδιά τους και συνέχιζαν το δρόμο τους όσοι κατώτεροι από τις άλλες λαϊκές συνοικίες διέσχιζαν την Αρχοντογειτονιά. Αμέσως μετά τη συνοικία των αρχόντων είναι αυτή των ποιμένων, των κτηνοτρόφων, που θεωρούνται δεύτεροι σε οικονομική δύναμη. Τρίτη σε σειρά του οικισμού, πιο απομακρυσμένη από το Κάστρο, είναι των γεωργών. Οι γεωργοί, φτωχότεροι από όλους, μ’ ένα μικρό κομμάτι γης, θεωρούνται οι τελευταίοι στην κοινωνική ιεραρχία.
Οικογένεια και κατοικία στη Σκύρο είναι στοιχεία αλληλένδετα. Κάθε σπίτι, ένα νοικοκυριό, οι γονείς και τα άγαμα παιδιά. Η στέγη μαζί με την οικοσκευή δίνεται ως προίκα από τους γονείς του κοριτσιού. Η κατασκευή του ήταν απλή και η εργασία συλλογική. Τα υλικά που χρησιμοποιούσαν ήταν η πέτρα για το χτίσιμο του τοίχου και το ξύλο για το σκελετό της στέγης και τις υπόλοιπες ξύλινες κατασκευές. Για δάπεδο είχε το φυσικό έδαφος με επάλειψη από κοκκινόχωμα. Για να γίνει πιο ανθεκτικό, η επιφάνειά του πασπαλιζόταν με άμμο.
Ωστόσο, αυτή η «φτωχή» κατασκευή δε δίνει την εντύπωση ενός μονόχωρου σπιτιού. Καθώς το ύψος της κατοικίας το επέτρεπε, ο λαϊκός σχεδιαστής κατασκεύασε ένα ξύλινο καλλιτεχνικό διαχώρισμα περίπου ύψους 1,80 μ., τον μπουλμέ. Έτσι, η οικία χωρίζεται σε τρία μέρη: του ύπνου στο υπερυψωμένο επίπεδο, που λέγεται σφας, της ετοιμασίας του φαγητού και της αποθήκευσης τροφίμων στο ισόγειο, πίσω από τον μπουλμέ, στον αποκρέβατο και του υπόλοιπου χώρου, που είναι μπροστά από το ξύλινο διαχώρισμα, τη μεγάλη σάλα.
Στη σάλα ή σπίτι φωλιάζει σε μια γωνιά το τζάκι, η φγου. Τα ακίνητα έπιπλα του χώρου, το εικονοστάσι, ο σταμνοστάτης (τοποθετούσαν τις στάμνες), ένα-δύο εντοιχισμένα ράφια, που αγκαλιάζουν το σπίτι στο ύψος του μπουλμέ, παίρνουν τη θέση τους με το χτίσιμο του σπιτιού.
Τα κινητά έπιπλα, η κρεβατσούλα, μικρός καναπές τοποθετημένος πάντα δίπλα στο τζάκι, ο πάγκος, στενόμακρο έπιπλο για αποθήκευση διάφορων αντικειμένων, οι κασέλες, που έβρισκαν πάντα τη θέση τους δίπλα στον σφα, το τριπόδι, χαμηλό τραπέζι, το τραπέζι, τα καρεκλάκια, τοποθετούνται άλλα κοντά στο τζάκι και άλλα στους ελεύθερους χώρους των τοίχων. Όλα τα ακίνητα και κινητά έπιπλα εξυπηρετούν μια λειτουργία. Τίποτα από την ξυλόγλυπτη σκυριανή οικοσκευή δεν είναι απλό διακοσμητικό στοιχείο.
Όλα τα αντικείμενα της καθημερινής και γιορτινής χρήσης βρήκαν τη θέση τους πάνω στα ράφια του τζακιού και της σάλας. Κρύσταλλα και πορσελάνες, με προέλευση μακρινή, πήλινα του τόπου αραδιάζονται με τάξη. Κάτω από τα ράφια κρέμονται από ξυλόκαρφα βαρύτερα σκεύη, σινιά, ταψιά και ανάμεσα τους άλλα μικρότερα. Τα αντικείμενα αυτά αποτελούν την αλώνη του σπιτιού και δίνουν την εντύπωση ότι είναι αναπόσπαστα μέλη του εσωτερικού χώρου.
Καλώς ορίσατε... στο σκυριανό σπίτι
Η κατοικία
Η μεγάλη σάλα
Ο σφας (χώρος ύπνου σε υπερυψωμένο επίπεδο)
Το καλό το τ'χιο (τοίχος που κρεμούσαν αντικείμενα καθημερινής και γιορτινής χρήσης)
"Οι φωτογραφίες είναι από το προσωπικό αρχείο της εκπαιδευτικού επισκεπτόμενη το δημοτικό σκυριανό παραδοσιακό σπίτι".
πηγή: "Σκύρος, Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική"